Kamala Harris. Pierwsza biografia - ebook

3. EDUKACJA, APARTHEID I MASAKRA

KAMALA HARRIS 13 MAJA 2017 ROKU – 150 lat od założenia Uniwersytetu Howarda i 31 lat po tym jak go ukończyła – wróciła do swojej Alma Mater, żeby wygłosić przemówienie podczas uroczystości rozdania dyplomów. Harris, podobnie jak wielu wychowanków Howarda, pozostaje wierna swojej uczelni i mówi o niej z wielkim sentymentem. Opowiada o znamienitych absolwentach, którzy studiowali tam przed nią, takich jak na przykład pisarka Toni Morrison czy sędzia Sądu Najwyższego Stanów ZjednoczonychThurgood Marshall. W swojej mowie skupiła się na motcie tej uczelni: _Veritas et utilitas_ – prawda i służba. Nie wymieniając Donalda Trumpa z nazwiska, nie pozostawiła cienia wątpliwości, o kim mówi:

W czasach gdy Amerykanie – w przeważającej mierze mężczyźni o odmiennym niż biały kolorze skóry – wpadają w sidła chorego systemu masowej inkarceracji, mówcie prawdę i służcie. W czasach gdy mężczyźni, kobiety i dzieci są zatrzymywani na lotniskach w naszym kraju tylko z powodu Boga, którego czczą – mówcie prawdę i służcie. W czasach gdy rozdziela się rodziny imigranckie – mówcie prawdę i służcie.

Uniwersytet Howarda zajmuje szczególne miejsce w amerykańskiej historii – zwłaszcza dziś, kiedy Harris zaszła tak wysoko. Uczelnia nosi imię Olivera Otisa Howarda, generała brygady z czasów wojny secesyjnej, który kierował Biurem do spraw Wyzwoleńców oraz walczył o to, by cztery miliony ludzi uwolnionych na mocy Proklamacji Emancypacji miały prawo do zawierania małżeństw, posiadania ziemi, otrzymywania wynagrodzenia za pracę, głosowania i zdobywania wykształcenia. Howard miał odegrać ważną rolę w edukowaniu nauczycieli i innych osób, które pomagały byłym niewolnikom zdobyć miejsce w społeczeństwie.

Prezydent Andrew Johnson – który nie znosił czarnoskórych, pił nałogowo i wierzył w teorie spiskowe – podpisał 2 marca 1867 roku akt fundacyjny Uniwersytetu Howarda. Tego samego dnia Kongres odrzucił weto Johnsona do pierwszej ustawy o Rekonstrukcji (Reconstruction Act), a rok później Izba Reprezentantów wszczęła wobec niego procedurę impeachmentu. W pracy o dziejach Uniwersytetu Howarda Rayford W. Logan, od blisko 30 lat wykładowca historii na tej uczelni, pisze, że przy rasistowskich poglądach Johnsona decyzja o podpisaniu aktu fundacyjnego raczej „nie wynikała z altruizmu”. Johnson, zdaniem profesora Logana, prawdopodobnie nie zdawał sobie sprawy z doniosłości podpisywanego dokumentu.

7 listopada 2020 roku, kiedy Joe Biden ogłosił zwycięstwo w długim wyścigu o prezydenturę, wiceprezydent elekt Kamala Harris weszła na mównicę ubrana na biało – dla uczczenia 100. rocznicy przyznania amerykańskim kobietom praw wyborczych – i z perłowymi kolczykami w uszach na cześć stowarzyszenia Alpha Kappa Alpha, pierwszej w kraju organizacji stworzonej przez czarnoskóre kobiety i z myślą o nich. Harris złożyła hołd kobietom, które były przed nią – Shirley Chisholm, Hillary Clinton i wielu innym – i które stały się żywym potwierdzeniem obietnicy, że każda dziewczyna może zostać tym, kim chce być, jeśli tylko ma talent, zapał i trochę szczęścia. To, że ona zaszła tak wysoko, jest szczególnie istotne dla jej stowarzyszenia, Alpha Kappa Alpha, założonego w 1908 roku. Członkinie tej i innych organizacji tworzących „Boską Dziewiątkę” zrzeszeń zakładanych przez czarnoskóre kobiety bez wątpienia przyczyniły się do stworzenia prezydenckiego duetu Biden–Harris.

„Dzisiejszego wieczoru myślę o ich walce, determinacji i sile ich wizji, pokazującej, jak można się uwolnić od ciężaru tego, co było” – powiedziała Harris do tłumu zgromadzonego w Wilmington w stanie Delaware, a także do telewidzów w całym kraju i na świecie. Wielu z nich było częścią rodziny Howarda.

Karen Gibbs oglądała wystąpienie Harris w swoim podmiejskim domu w Waszyngtonie. Podczas studiów na Howardzie mieszkała drzwi w drzwi z Kamalą i została jej najlepszą przyjaciółką.

„Czysty entuzjazm, ogromna duma i wdzięczność” – powiedziała Gibbs o tym, co czuła, oglądając w telewizji matkę chrzestną swoich dzieci. „Ledwo oddychałam z emocji”.

Uniwersytet Howarda znajduje się trzy i pół kilometra od Białego Domu. Wykształcił burmistrzów, senatorów, sędziów Sądu Najwyższego, noblistów, a teraz może się poszczycić kimś, kto zajmie miejsce w Białym Domu. Harris, podobnie jak pozostali studenci Howarda, mogła pójść na jakiś inny prestiżowy uniwersytet. Zdecydowała się jednak na historycznie „czarną” uczelnię – żeby szanowano ją za to, kim jest i co reprezentuje, żeby mogła obcować z ludźmi, którzy wyglądają tak jak ona, i żeby, nie będąc wysoko urodzoną, nie musiała walczyć o miejsce przy stole.

„I w końcu to dzięki Kamali dotarliśmy na szczyt. Nie sposób nie czuć wielkiej, wielkiej radości i nadziei” – oświadczył Ron Wood, prokurator i wybitny absolwent Howarda, który oglądał telewizyjne przemówienie Harris w swoim domu w Los Angeles.

*

Dorastająca w Berkeley i Oakland, od dziecka uczestnicząca w protestach społecznych Kamala Harris doskonale wpasowała się atmosferę Uniwersytetu Howarda w połowie lat osiemdziesiątych.

„W piątkowe wieczory tańczyłyśmy, a w sobotę rano cho­dziłyśmy na protesty”1 – opowiadała w stworzonym na potrzeby kampanii prezydenckiej filmie, adresowanym do absolwentów „historycznie czarnych kolegiów i uniwersytetów”, a zwłaszcza do jej sióstr ze stowarzyszenia Alpha Kappa Alpha, zrzeszającego wpływowe kobiety z uniwersyteckim wykształceniem. W książce _The Truths We Hold_ Harris pisze:

W dowolny dzień można było stanąć pośrodku dziedzińca i zobaczyć po prawej stronie młodych tancerzy ćwiczących kroki albo muzyków grających na różnych instrumentach. Patrząc w lewo, widziało się wychodzących ze szkoły biznesu studentów z aktówkami i wracających do laboratorium adeptów medycyny w białych fartuchach. W poszczególnych grupkach albo zaśmiewano się z czegoś, albo toczono poważne dyskusje . To było piękno Howarda. Każdy znak mówił tutaj studentom, że możemy być wszystkim – że jesteśmy młodzi, utalentowani i czarnoskórzy i że nie powinniśmy pozwolić, aby cokolwiek stanęło nam na drodze do sukcesu2.

Harris ukończyła studia w 1986 roku, uzyskując dyplom z nauk politycznych i ekonomii. W kronice Uniwersytetu Howarda z tamtego roku można przeczytać, że Shirley Chis­holm została uhonorowana za swoje dokonania. Występowali Wynton Marsalis i Run-D.M.C. Młodsi studenci byli rozgoryczeni, że na mocy ustawy z 1984 roku granicę wieku uprawniającego do konsumpcji alkoholu podniesiono w całym kraju z 18 do 21 lat. Adepci Howarda zaczęli używać komputerów osobistych, kosztujących trzy tysiące dolarów i droższych. Zorganizowano bojkot coca-coli za prowadzenie przez firmę interesów z rządzoną przez białych Republiką Południowej Afryki. Po raz pierwszy 20 stycznia 1986 roku w całym kraju obchodzono Dzień Martina Luthera Kinga Jr. Na Howardzie mówił tego dnia o Kingu wielebny Jesse Jackson.

*

Kamala Harris i Karen Gibbs robiły razem zakupy, dzieliły się wszystkim, co dostawały w paczkach z domu, w niedziele chodziły razem na nabożeństwo do któregoś z kościołów Waszyngtonu, wspólnie gotowały.

– Kamala śmiała się z tego, jak gotuję. To, co jadłam, było nijakie3 – opowiadała Gibbs.

W późniejszych latach Harris odwiedzała swoją przyjaciółkę w Delaware, a ona przyjeżdżała do Oakland. Gibbs w dowód wielkiego zaufania poprosiła Harris, aby została matką chrzestną jej dzieci. Harris czuła się zaszczycona. Do dzisiejszego dnia Karen myśli o Shyamali, ilekroć według otrzymanego od niej przepisu smaży na maśle zielone jabłka z cynamonem. Podczas studiów obie koncentrowały się na osiągnięciu zamierzonych celów: chciały zostać prawniczkami i prokuratorkami. Dopięły swego. „Tam właśnie dorosłyśmy; tam zrozumiałyśmy, kim jesteśmy. Było to ogromnie ekscytujące. Wokół było wielu młodych, utalentowanych czarnoskórych ludzi” – wspominała Gibbs. Senator Harris zaprosiła Gibbs na przesłuchanie przez komisję senacką kandydata do Sądu Najwyższego USA Bretta Kavanaugha. Opinia Karen – jako osoby, która sama często przesłuchiwała świadków zeznających na niekorzyść powołującej ich strony – była ważna dla jej starej przyjaciółki. Gibbs uznała, że przesłuchanie Kavanaugha przez Harris było prowadzone po mistrzowsku.

*

Podczas studiów na Howardzie Harris dostała się na staż w biurze senatora Stanów Zjednoczonych Alana Cranstona – w przyszłości miała zająć jego miejsce w Senacie. Uczestniczyła również w marszach przeciwko apartheidowi. Krótko po reelekcji prezydenta Reagana w 1984 roku południowoafrykański przywódca biskup Desmond M. Tutu w swoim przemówieniu na Uniwersytecie Howarda oskarżył – jak podała Associated Press 7 listopada 1984 roku – Reaganowską administrację o to, że współpracuje z RPA, utrwalając rasizm w jego kraju. Tutu powiedział, że amerykańska polityka pod rządami Reagana okazała się „całkowitą klęską dla czarnoskórych” w jego ojczyźnie, gdyż zachęca południowoafrykański reżim, aby „zwiększył swoją represyjność” i był „bardziej nieprzejednany”4.

W rodzinnym stanie Harris, Kalifornii, ludzie będący u władzy podejmowali działania zmierzające do obalenia apartheidu. Olbrzymią rolę odgrywał w nich pewien wpływowy republikanin.

*

Kongresmanka Maxine Waters (w tamtym czasie członkini stanowego Zgromadzenia Ustawodawczego w Los Angeles) przez całe lata próbowała bez powodzenia przepchnąć ustawę nakłaniającą dysponentów ogromnego publicznego funduszu emerytalnego, aby drogą dywestycji pozbyli się udziałów w spółkach prowadzących interesy w RPA. Przewodniczący Zgromadzenia Ustawodawczego Willie Brown wspierał ją, jak mógł. W czerwcu 1985 roku Brown wezwał Radę Regentów Uniwersytetu Kalifornijskiego* do wyzbycia się udziałów, jakie w Afryce Południowej miał uniwersytecki fundusz emerytalny. Mimo że Brown dysponował dużą władzą i mógł kontrolować finanse uniwersytetu, Rada Regentów odrzuciła jego prośbę. Gubernator George Deukmejian, republikanin, początkowo zgadzał się z jej decyzją.

Ponieważ studenckie protesty przeciwko apartheidowi nie ustawały, Brown postanowił popracować nad urobieniem gubernatora. Zaczął od tego, że celowo wpadł na niego w stołówce, znajdującej się w podziemiach budynku legislatury stanowej, gdzie Deukmejian jadał lunche. Brown nigdy się tam nie stołował. Wolał bardziej wyszukaną kuchnię. Deukmejian zadowalał się kanapkami z tuńczykiem na białym pieczywie. Brown wyjątkowo nie lubił tuńczyka, ale poświęcił się w imię sprawy wyższej. Jak pisał w autobiografii, zatytułowanej _Basic Brown_:

Podczas tych lunchów rozmawialiśmy o różnych sprawach, między innymi o ludobójstwie Ormian w Turcji w 1915 roku – grozie, która nadal była obecna w życiu Deukmejiana, ponieważ członkowie jego rodziny ogromnie wtedy ucierpieli. Wskazałem na podobieństwa między ówczesnym losem narodu ormiańskiego a położeniem czarnych obywateli RPA teraz5.

Poglądy Deukmejiana ewoluowały. W połowie 1986 roku szef jego personelu Steven Merksamer zadzwonił do rektora Uniwersytetu Kalifornijskiego, żeby powiedzieć, iż gubernator zmienia zdanie w sprawie swojego sprzeciwu wobec dywestycji.

Deukmejian zaapelował następnie do swego przyjaciela Ronalda Reagana. W tamtym czasie żaden z członków legislatury stanowej nie miał bliższych kontaktów z Reaganem niż Deukmejian. W liście do prezydenta nalegał, aby ów „zwiększył nacisk na przeciwstawianie się apartheidowi w Afryce Południowej”. List podpisał: „Duke”6.

Deukmejian 16 lipca 1986 roku zwrócił się do regentów:

Nie wolno nam odwracać się plecami do czarnoskórych Południowoafrykańczyków w tym momencie poważnego kryzysu. Kalifornia, jako siódma największa gospodarka świata, może tu wiele zdziałać. Musimy stawać w obronie wolności i przeciwstawiać się naruszaniu praw człowieka wszędzie tam, gdzie do tego dochodzi7.

Dwa dni później regenci – w obecności Deukmejiana – zmienili swoje stanowisko i zagłosowali za dywestycją miliardów dolarów z funduszu emerytalnego ulokowanych w postaci udziałów w spółkach robiących interesy w RPA.

W Sacramento Maxine Waters ponownie w 1986 roku zawnioskowała o wprowadzenie ustawy zobowiązującej stanowe fundusze emerytalne do sprzedawania swoich udziałów w spółkach działających w Afryce Południowej. Wielkie firmy – główne

Ciąg dalszy dostępny w wersji pełnej.